Ierland & Noord-Ierland: hoe zit het precies?

Vanwege de Brexit zijn Ierland en Noord-Ierland veel in het nieuws. Hoe zit het ook alweer? Vijf vragen & antwoord.

1. Waarom is Ierland gesplitst?

De achtergrond van de splitsing gaat ver terug in de geschiedenis. In de 16de eeuw werd Ierland door Engeland veroverd en is het lange tijd een Britse kolonie geweest, waarin Protestanten uit Engeland zich gingen vestigen in Ierland en zich voegden bij de katholieke bevolking. Omdat de meeste protestanten zich in het noorden vestigden is dat het deel waar de bevolking zich in de meerderheid Brits voelt en niet Iers. Toen in 1921 de Ierse Vrijstaat werd uitgesproken was de splitsing een feit: Noord-Ierland bleef bij Groot-Brittannië. Noord-Ierland vormt samen met Schotland, Wales en Engeland het Verenigd Koninkrijk. In Noord-Ierland wonen dus zowel protestanten als katholieken, maar de katholieken hebben altijd een tweederangs positie ingenomen als je denkt aan banen, huisvesting, gezondheidszorg en onderwijs. De protestanten zijn in de meerderheid in Noord-Ierland, maar die is de laatste jaren kleiner geworden, en de verdeling schuift steeds meer naar 50/50 op. Dit roept de discussie tot hereniging met de rest van Ierland op.

2. Wat is het Goede Vrijdag Akkoord?

Het Goede Vrijdagakkoord moest een einde maken aan het jarenlange geweld (The troubles) tussen de katholieken en protestanten. Het is in 1998 ondertekend in de Noord-Ierse hoofdstad Belfast en wordt als de belangrijkste mijlpaal gezien in het historische conflict. De afspraken in dit akkoord waren dat de katholieke IRA (Irish Republican Army) haar wapens inlevert en dat de Britse troepen uit Noord-Ierland vertrekken. De grens werd een open grens en de douaneposten moesten sluiten. De Britse regering zou een neutraal standpunt in nemen ten opzichte van de protestanten én de katholieken en politieke gevangenen werden aan beide zijde vrijgelaten. De nieuwe, neutrale positie van Londen was cruciaal voor de vrede, en is in 2017 onder druk komen te staan toen de regering van Theresa May in zee ging met de DUP (Democratic Unionist Party), de protestantse partij in Noord-Ierland. Ze had hun steun (zetels) nodig om een meerderheid te kunnen vormen in de regering. De IRA heeft overigens officieel haar wapens ingeleverd maar volgens velen bestaat ze nog ondergronds. En zowel aan de katholieke als de protestantse kant vinden vandaag de dag nog steeds gewelddadige incidenten plaats.

3. Wie wil wat?

Nationalisten en Republikeinen willen een hereniging van Ierland. De belangrijkste politieke speler aan deze kant is Sinn Féin. Sinn Féin is als politieke partij voortgekomen uit de IRA en is zowel in de Republiek Ierland als in Noord-Ierland/Groot-Brittannië actief. Het is een linkse partij en zij hebben de aanwezigheid van Britse soldaten altijd als een bezetting van hun land gezien. In Noord-Ierland is Sinn Féin de grootste katholieke partij en in 2020 werd het de grootste partij in de Republiek. Loyalisten en Unionisten willen dat Noord-Ierland bij Groot-Brittannië blijft. Aan deze kant staat de DUP en de Britse regering. Prominent figuur aan deze kant was de ultra protestantse dominee Ian Paisley. Tussen hem en de katholieke Martin McGuinness ontstond een ongebruikelijke vriendschap die mede tot het vredesakkoord heeft geleid. Maar beide zijn inmiddels van het politieke toneel verdwenen. Het vredesakkoord wordt door sommigen ook wel een wapenstilstand genoemd, om de kwetsbaarheid van de vrede aan te geven.

4. Hoe zijn de katholieken en protestanten geografisch verdeeld?

In 2011 was ongeveer twee derde van de bevolking in Noord-Ierland protestants, nu is dat bijna 50/50. In de Noord-Ierse steden Belfast, Derry en Portadown zijn de spanningen tussen de twee groepen het meest voelbaar. In Portadown is de Oranjemars van de protestanten tegenwoordig zelfs verboden omdat het voor zo veel rellen zorgde. In de steden hebben de groepen hun eigen wijken die al dan niet door een muur worden gescheiden. In Belfast zijn de vredesmuur (Peace wall) beroemd en de vele politieke muurschilderingen. De hekken van de muur gaan nog steeds iedere avond dicht. In de Republiek Ierland is de overgrote meerderheid katholiek, alhoewel het gezag van de katholieke kerk de laatste jaren minder is geworden.

5. Hoe zit het met de Brexit?

Noord-Ierland wordt het hoofdpijndossier genoemd: de partijen kunnen het niet eens worden en dit vormt een obstakel in de onderhandelingen tussen de EU en Groot-Brittannië. De Ieren en Noord-Ieren wilden een zachte Brexit: geen grensposten of grensbewaking, want dat is er nu ook niet en zou transport en de economie belemmeren. Bovendien was een open grens in de geest van het Goede Vrijdagakkoord. Maar de grens met Ierland zal de enige landsgrens zijn tussen de EU en Groot-Brittannië, dus enige controle zal wel nodig zijn. Voor Sinn Fein en nationalisten geeft dit een extra reden om aan te dringen op de hereniging van Ierland. Maar een meerderheid van de Noord-Ierse bevolking en de Britse regering voelen daar vooralsnog niets voor. Ook zijn niet alle Ieren in de Republiek het eens over hereniging. Een deel voelt daar helemaal niets voor, gezien de verdeeldheid.

De onlangs afgetreden Arlene Foster van de DUP (Democratic Unionist Party) gebruikte in haar afscheidsspeech mooie woorden over gezamenlijk optrekken in de toekomst en over harmonie in Noord-Ierland. Eigenaardig, want zij heeft dit als partijvoorzitter in de praktijk nooit erg laten zien, en lag regelmatig in de clinch met haar katholieke collega's. Ook was zij groot voorstander van de back stop, omdat zij niet wilde dat Noord-Ierland een aparte positie zou krijgen binnen het Verenigd Koninkrijk. Niet erg in lijn dus met het historische vredesakkoord uit '97.

Wil je meer weten over Dublin?

Het nieuwe reisboek “Dublin. De stad, bergen en zee.” gaat over de mooiste plekken in de stad, kustplaatsen en de Wicklow mountains. Het heeft meer dan 300 kleurenfoto’s, interviews en achtergrondverhalen.